Servet eşitsizliği

 

İşte size bir birincilik daha!

Mustafa Durmuş

17 Temmuz 2024

Bu yakınlarda “Dünya Servet Raporu” açıklandı. Dün de emeklilere yapılacak olan zamla ilgili haberler basında yer aldı. Buna göre, kök aylıkları 10 bin liradan düşük olan milyonlarca emeklinin maaşının 12,500 TL’ye çıkartılması Plan Bütçe Komisyonunda kabul edildi.

Yoksullukta eşitlerken emekliyi birbirine düşürmek

Ancak bu düzenleme emeklilere insanca yaşayacak asgari bir aylık sağlamayacağı gibi bütün emekli aylıklarını dipte eşitlemeyi amaçlıyor. Öyle ki 2019’da ortalama emekli aylığı en düşük emekli aylığının yüzde 200’ü iken, 2024’te bu yüzde 16’sına geriledi.

Servet Raporunda ise 2022-2023 yıllarındaki yüksek enflasyonun dünyada total olarak reel servetlerde bir azalmaya neden olduğuna vurgu yapılıyor. Ancak ülke bazında servetteki gelişmelere bakıldığında bu genel değerlendirmenin yanıltıcı olacağının da altı çiziliyor. Zira bazı ülkelerde servet reel olarak gerilemişken bazılarında arttı.

Araştırma kapsamındaki 56 ülke içinde yetişkin başına ortalama servette en büyük daralma, nüfus başına ortalama servetin yüzde 30’dan fazla azaldığı Kıbrıs’ta kaydedilirken, onu yüzde 20’ye yakın bir düşüşle Meksika ve yüzde 17’nin üzerinde bir düşüşle Kazakistan takip etti. Batı Avrupa ekonomileri arasında en kötü durumda olanlar kabaca yüzde 6 ile İsviçre ve yüzde 4 ile İtalya oldu. (1)

Şimdi sıkı durun!

Türkiye’de 2023 yılında, yetişkin başına servette yüzde 157’nin üzerinde bir büyüme gerçekleşti. Öyle ki ülkemizde diğer tüm ülkelerden açık ara farklı müthiş bir servet artışı yaşandı.

Servet artışında Türkiye’ye en yakın ülkeler yüzde 20’ye yakın artışla Katar ve Rusya olurken, onları yüzde 16’nın biraz üzerinde artışla Güney Afrika ve yüzde 14 ile İsrail takip ediyor. ABD’deki artış ise sadece yüzde 2,5 ile sınırlı kaldı.

Artış TL mi yoksa döviz cinsinden mi?

Akla ilk gelen soru şu: Kişi başı servetteki bu artış TL cinsinden mi, yoksa dolar cinsinden mi geçekleşti? Aslında her ikisi de. Çünkü servet TL cinsinden yüzde 157 ve dolar cinsinde yüzde 63 arttı.

Şimdi, geçen yılın enflasyon ortalaması eğer yüzde 65 civarındaysa TL cinsinden yüzde 157’lik artış müthiş bir reel artış demek.

Bu arada TÜİK’in resmi enflasyon verisinin gerçek enflasyonun çok altında olduğu ileri sürülebilir zira ENAG genelde bunun iki katını açıklıyor. Ancak aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, kişi başı servet dolar cinsinden yüzde 63’ün üzerinde artmış.

Bu arada aynı araştırmaya göre, 2008-2023 yılları arasında Türkiye’de kişi başı servet, TL cinsinden yüzde 1,700’ün üzerinde artış gösteriyor.

Türkiye en zengin 25 ülke arasında yok

Yalnız bu rakamlar sizi yanıltmasın. Bu rakamlar servetteki artış hızını gösteriyor. Oysa ortalama ve medyan servetin büyüklüğü açısından Türkiye örneğin en zengin 25 ülke arasında yer almıyor.

Yani aslında Türkiye ülke servet zengini bir ülke değil ama AKP döneminde kişi başı serveti en hızlı artan ülke. Öyle ki, yerli zenginler servet artışında dünyanın en zengin uluslarına dahi büyük farklar attılar.

Servet eşitsizliği devasa boyutlarda

Peki, bu servet ortalama servet olduğuna göre eşit dağılmıyor demektir. Nasıl ki Türkiye’de “kişi başı milli gelir 13 bin dolar” denilince herkesin cebinde 13 bin dolar olduğu anlamı çıkmıyorsa, 24 bin dolar civarında olduğu tahmin edilen brüt kişi başı servet de eşit dağılmıyor.

Nitekim bir diğer araştırmaya göre, Türkiye’nin en zengin yüzde 1’lik nüfusu toplam servetin yüzde 37’sinden fazlasına sahip. (2) Bu oran toplamda Türkiye’den çok daha fazla servete sahip bulunan Birleşik Krallık’ta yüzde 21, İtalya’da yüzde 22 ve Hollanda’da yüzde 13 civarında.

Yani ülkenin 61 bin civarındaki dolar milyoneri ve 30’un üzerindeki dolar milyarderi, izlenen yüksek kur ve faiz politikalarının yanı sıra, açlık sınırının altında çalıştırdıkları işçilerin sömürüsü üzerinden biriktirdikleri servetlerini füze hızıyla artırmışlar.

Kıssadan hisse!

Bir önceki yazımızda Türkiye’nin Küresel Kölelik Endeksinde ilk 5’te yer aldığını ve artık ülke işçi sınıfının modern köle durumuna düştüğünü yazmıştık.

Bu yazımızdaysa, kişisel servet artışlarındaki bu devasa artışı anlatarak aslında ülkedeki büyük çaplı eşitsizliğin resmini tamamlıyoruz. Kısaca, modern işçi köleliğinin nedeninin çok zengin modern köle sahipleri sermayedarlar olduğu gerçeğini açığa çıkarıyoruz.

Ayrıca, enflasyonla mücadele adına sürekli tasarruf tedbirleri açıklayan, bunu yaparken de asgari ücretin artırılmasına,  emekli ve memur maaşlarına yeterince zam yapılmasına karşı çıkan, buna karşılık sayısı 800 civarındaki, harcaması 5 milyon TL’yi aşan buna karşılık düşük gelir beyan eden bireyleri incelemeye alacaklarını açıklayan Maliye Bakanı (3), sonuç alamayacağı işlerle uğraşmaktan ziyade, bataklığın kendisini kurutmalı ve bir an evvel “nereden buldun” uygulamasına geri dönülmesi için gerekli düzenlemeleri Meclis’e getirmelidir.

Ancak anladığımız kadarıyla dün Meclis Plan Bütçe Komisyonuna gelen vergi paketinde servet zenginlerini vergilendirmeye dönük her hangi bir düzenleme yok. En düşük emekli maaşına yapılan 2,500 TL’lik zam bile diğer emeklilere verilmeyen maaş zamlarından karşılanıyor.   

Sonuç

Halka “kamuda tasarruf” adı altında kemer sıktırılırken, devlet yetkililerinin yüzlerce kişi ve birden çok uçakla milli maça ve ABD’ye gitmesi tasarrufun sadece emekçiler için geçerli olduğunu gösteriyor.

Bunca servet eşitsizliğine rağmen bir servet vergisinin çıkartılmaması ve vergiyi tabana yayma adına halkın üzerindeki vergi yükünün daha da artırılması aynı bakışın bir ürünü.

İşçi sınıfı ve tüm emekçiler, ezilenler kendi iktidarlarını kurmadıkça bu adaletsiz düzen değişmeyecek.

Dip notlar:

(1)  UBS, Global Wealth Report, 2024, s. 10.

(2)  https://x.com/EconomyInformal/status/1812654432976286122 (16 Temmuz 2024).

(3)  https://tele1.com.tr/mehmet-simsekten-vergi-hamlesi-800-kisi-tespit-edildi (11 Temmuz 2024).