Eurofighter Typhoon Anlaşması

 

Eurofighter Typhoon Anlaşması: temel ihtiyaçlar militarizm çelişkisi

Mustafa Durmuş

31 Ekim 2025

Bir yandan M16 İngiliz Gizli Servisinin Başkanının da adının geçtiği (1) siyasal casusluk suçlamalarıyla muhalif bir gazeteci ve politikacı tutuklanıyor, diğer yandan 10,66 milyar dolar değerinde 20 adet Eurofighter Typhoon adlı savaş uçağının satışı için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İngiltere Başbakanı Kein Starmer arasında Ankara’da bir anlaşma imzalanıyor.

İngiltere Başbakanlık Ofisi yaptığı açıklamada bu anlaşmayı “bir neslin en büyük savaş uçağı ihracat anlaşması” olarak nitelendirdi.  Ankara'yı ilk kez ziyaret eden Starmer ise yaptığı açıklamada, “Türkiye ile imzalanan bu tarihi anlaşma, İngiltere ekonomisi, İngiliz savunma sanayi, bu sektörde çalışan İngiliz işçiler ve NATO'nun güvenliği için bir kazançtır" diyor.

Emperyalistler ve savaş baronları için önemli bir kazanç olduğu kesin

İngiltere Hükümeti ise açıklamasında, “Türkiye ile yapılan anlaşma, İngiliz sipariş defterine büyük bir ivme kazandırdı. Bu anlaşma, neredeyse 20 yıldır yapılan en büyük savaş uçağı anlaşması ve Warton Üretim Hattını kurtardı. Avrupa’nın iki ucunda yer alan İngiltere ve Türkiye, günümüzün zorluklarının üstesinden gelmek için hayati öneme sahiptir ve bu anlaşma, tehditleri caydırırken ve ulusal çıkarlarımızı korurken silahlı kuvvetlerimizin daha da yakın iş birliği içinde çalışmasını sağlayacaktır” diyor.

Bu açıklama, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Arap Körfezi ülkelerine yaptığı geziden birkaç gün sonra geldi. Erdoğan bu gezide Türkiye’nin Umman ve Katar’dan kullanılmış Eurofighter Typhoon Jetleri satın almak için müzakere halinde olduğunu söylemişti. Türkiye, yerli olarak geliştirilen beşinci nesil KAAN savaş uçağı operasyonel hale gelene kadar filosunu güçlendirmek için geçici bir önlem olarak düzinelerce Eurofighter ve diğer gelişmiş jetleri satın almayı hedefliyor. Bu uçaklar, yerli üretim motorlarla veya F-16 savaş uçağına da güç sağlayan ithal motorlarla uçacaklar. (2)

Anlaşma, iki ülke arasında temmuz ayında İstanbul'da düzenlenen Uluslararası Savunma Sanayii Fuarında imzalanan ve toplam 40 adet dördüncü nesil savaş uçağına ilişkin Mutabakat Zaptı'nı da (MoU) kesinleştiriyor.

Uçakları üreten konsorsiyum

Airbus, BAE Systems ve Leonardo adlı uluslararası şirketler tarafından oluşturulan konsorsiyumda dolaylı olarak İtalya, İspanya, Almanya ve İngiltere hükümetleri temsil edildiğinden bu ülkelerden bazılarının başbakanları söz konusu bu satışta aktif rol oynadılar.

Nitekim Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Türkiye’ye yaptığı ziyaret sırasında Türkiye'nin Eurofighter jetlerini satın almasını tüm NATO ortaklarının güvenliğine bir katkı olarak değerlendirdi: “NATO ortakları olarak Almanya ve Türkiye ortak güvenlik çıkarlarını paylaşıyor. Hem Ankara hem de Berlin şu konuda hemfikir: Rusya'nın eylemleri tüm Avrupa-Atlantik güvenliğini tehdit ediyor.” (3)

Kısaca, bu anlaşmadan emperyalist İngiliz devleti başta olmak üzere, savaş uçaklarının yapımında yer alan konsorsiyumun diğer üyeleri olan İtalyan, Alman ve İspanyol emperyalizmi ve savaş baronları son derece memnun. Çünkü bir kalemde yaklaşık 11 milyar dolarlık bir silah satışı pek rastlanan bir şey değil. Özellikle de durgunluk içindeki ekonomilerini canlandırmaya yarayabilecek bir fırsat.

Öyle ki İngiltere Başbakanı bu anlaşmanın kendi savaş sanayilerini kurtardığını, aynı zamanda ekonominin, askeri sanayi karması sektörün, burada çalışan işçilerin ve emperyalizmin çatı örgütü olan NATO’nun yararına olduğunu açıkça söylüyor.

Ya bizim yararımız?

Peki bu anlaşmaya imza atarak yaklaşık 11 milyar doları (bu uçakların yıllık bakım ve revizyon maliyetleri hariç) göze alan siyasal iktidar da bu anlaşmanın ülke ekonomisi, işçi sınıfı ve Türkiye toplumunun yararına olduğunu söyleyebiliyor mu?

İktidar, jeopolitik gerilimleri ve sürmekte olan savaşları gerekçe göstererek “ulusal güvenliğimizin sağlanması için bunun yapılması gerektiğini” ileri sürebilir. Nitekim dünyanın genelde bir silahlanma artışına yöneldiği günümüzde bu değerlendirme kısmen doğru da olabilir.

Örneğin, “Avrupa'nın 2030 Savunma Yol Haritası”, diktatörlük ve küresel savaşın temellerini atıyor. Diğer bir deyişle, AB, ekonomik ve jeostratejik çıkarlarını ABD’den bağımsız olarak sürdürmek için dünya çapında bir savaşa hazırlanıyor. Raporda, “geleneksel müttefikler ve ortakların odaklarını dünyanın diğer bölgelerine kaydırdığı” açıkça belirtiliyor ve “Avrupa'nın savunma duruşu ve yeteneklerinin, savaşın değişen doğasına uygun olarak yarının savaş alanlarına hazır olması gerektiği” sonucuna varılıyor. (4)

Ayrıca böyle bir büyük alım Türkiye’nin Avrupa devletleriyle arayı düzeltmek için verilmiş bir taviz olarak da değerlendirilebilir. Böylece bu devletlerin Türkiye’deki siyasal iktidara olan ekonomik ve siyasi desteklerinin sürmesi bekleniyor olabilir.

Alternatif maliyet

Ancak meselenin bir de başka boyutu var: her harcamanın bir alternatif maliyeti olduğu gibi bu tür büyük askeri harcamaların da bir alternatif maliyeti var.

Öncelikle, Türkiye 2017 yılında, Rusya ile ilişkileri düzeltmek için de 2,5 milyar dolar karşılığında S-400 füze savunma sistemini Rusya’dan satın aldı ancak bu durum ABD ve NATO ile ilişkilerde soruna neden olduğu için bu sistemin kurulması sürüncemede kaldı.  Bugün bu füzeler için harcanan paranın israf niteliğinde olduğu genel olarak kabul ediliyor.

İkinci olarak, 10,66 milyar dolar Türkiye ekonomisinin ilk 8 ayda verdiği cari açığın yüzde 68’ine denk düşüyor. Cari açığın hep sorun olduğu bir ülkede bu sorunu daha da büyütecek işlemlere başvururken daha dikkatli olmak gerekiyor.

Eğer bu para çok zenginlerin vergi cennetlerinde tuttukları onlarca milyar dolarlık servetlerinden ya da çok zenginlerden alınacak bir servet vergisiyle ödenecekse sorun olmayabilir. Ama bunun böyle olmayacağını biliyoruz. Bu para kamu bütçesinden ödenecek ve bunu da her zaman olduğu gibi halklarımız verdiği vergilerle karşılayacak.

Üçüncü olarak, basit bir hesapla; 11,66 milyar dolar 476 milyar TL yapıyor. Peki gelecek yıl iktidar bloku Merkezi Yönetim Bütçesi ödeneklerini nasıl dağıtacak? Bu sorunun cevabı 2026 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi Gerekçesinde mevcut. Aşağıdaki grafik bu amaçla hazırlandı.

Yani;

Gelecek yıl 1 trilyon 179 milyar TL olan Savunma Bütçesi, bu anlaşma ile 1 trilyon 655 milyar TL’ye çıkacak. Aynı yıl  Sosyal Güvenliğe ayrılan bütçe 1 trilyon 822 milyon TL; Temel Eğitim Bütçesi 1,0 trilyon TL; Tarım Bütçesi 458 milyar TL; Yoksullukla Mücadele ve Sosyal Yardımlaşma Bütçesi 362 milyar TL; Ailenin Korunması Bütçesi 22 milyar TL; Bölgesel Kalkınma Bütçesi 8 milyar TL; Din Hizmetleri ve Yaygın Din Eğitimi Bütçesi 171 milyar TL; İnsan Hakları Bütçesi 933 milyon TL; Kadının Güçlenmesi Bütçesi 8 milyar TL; Kırsal Kalkınma Bütçesi 61 milyar TL; İstihdam Bütçesi 311 milyar TL; Koruyucu Sağlık Bütçesi 407  milyar TL; Hukuk ve Adalet Bütçesi 391 milyar TL; Gençlik Bütçesi 11 milyar TL; Çocukların Korunması ve Gelişiminin Sağlanması Bütçesi 55 milyar TL; Bağımlılıkla Mücadele Bütçesi 15 milyar TL ve Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Özel Eğitim Bütçesi 250 milyar TL; Yüksek Öğretim Bütçesi 681 milyar TL ve Hayat Boyu Öğrenme Bütçesi 42 milyar TL  olacak. Bu tablo ayrıca yoruma gerek bırakmadan kendini çok iyi anlatmıyor mu?

Buna bir de önümüzdeki yıllarda merkezi yönetimin yapacağı dış borç ana para ve faizlerini eklediğimizde sıkıntı daha da büyüyor. Çünkü Hazine ve Maliye Bakanlığına göre önümüzdeki 10 yıl içinde 119,891 milyar dolar anapara ve 47,851 milyar doları faiz olmak üzere toplam 167,741 milyar dolar dış borç ödemesi yapılacak. (5)

Sonuç

Bu anlaşma her ne kadar bir ekonomik alışveriş anlaşması gibi görünse de bunun çok ötesinde sonuçları olacak bir anlaşmadır.

Bu anlaşma, her şeyden evvel ülkenin kaynaklarının nereye harcanacağının asıl olarak; siyasal rejimin karakteri, emperyalizme olan bağımlılığı ve emek-sermaye güç ilişkisinde hangisinin güçlü olduğu tarafından belirlendiğini kanıtlıyor.

“Mali disiplin” adı altında halkın temel ihtiyaçları dahi kısılırken, kaynakların ağırlıklı olarak askeri amaçlar için harcanması, iktidarın olduğu kadar muhalefetin de üzerinde ciddi bir biçimde düşünmesi gereken bir konudur.

Dip notlar.

(1)  https://t24.com.tr/haber/casusluk-sorusturmasinda-ingiltere-istihbarat-elemani-oldugu-iddia-edilen-huseyin-gun-un-telefon-rehberi-cia-mi-6-mossad (27 Ekim 2025).

(2)  https://breakingdefense.com/2025/10/turkey-inks-deal-for-20-eurofighter-typhoon-jetss (27 October 2025).

(3)  https://tr.euronews.com/my-europe/2025/10/30/merzin-ankara-ziyareti-israil-konusunda-erdoganla-gorus-ayriliklar (30 October 2025).

(4)  https://www.wsws.org/en/articles/2025/10/25/ptfo-o25.html?pk_campaign=wsws-newsletter&pk_kwd=wsws-daily-newsletter (25 October 2025).

(5)  2026 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ekim 2025, s. 336.