EKONOMİ POLİTİKALARI: BİR YERDEN YAPARKEN, DİĞER YERDEN YIKMAK

EKONOMİ POLİTİKALARI: BİR YERDEN YAPARKEN, DİĞER YERDEN YIKMAK

Mustafa Durmuş

Siyasal iktidar, aldığı son Bakanlar Kurulu Kararı ile büyükbaş hayvan ve karkas et ithalatını kolaylaştırıcı yönde gümrük vergisi indirimlerine gitti. Böylece büyükbaş hayvan ithalatında yüzde 100’leri aşan gümrük vergisi yüzde 26’ya ve karkas ette yüzde 40’a düşürüldü.

Aynı kararla buğday, arpa ve mısır gibi gıda maddesi ithalatından alınan ve yüzde 130’ları bulan gümrük vergisi oranlarının da yüzde 25-45 aralığına çekilmesi siyasal iktidarın temel gıda maddesi enflasyonundan ve 2019 sürecinde bunun neden olabileceği oy kaybından ciddi endişe duyduğunun bir göstergesi.

Yani bugünkü haberlere göre, işçilere bu yıl için önerilen yüzde 3-6 oranındaki ücret zamlarının 200 bin civarındaki işçiyi greve götürmekten başka bir sonuç yaratmayacağının ve işverenlerin daha yüksek zamma razı olmadığının farkında olan siyasal iktidar hayat pahalılığının yükselişini ithalat maliyetleri gibi diğer maliyetleri düşürerek durdurmayı planlıyor olabilir.

Temel kaygının iki haneli hale gelen ve bu yıl en iyi ihtimalle de yüzde 11’in altına düşmeyecek olan enflasyonun daha da fazla yükselmesini önlemek.

Enflasyon yüksek olduğunda kaçınılmaz olarak faiz oranları da yükseliyor, bu da ekonominin büyümesinin yavaşlamasına ve küçüklerin daha da ezilmesine neden oluyor (öyle ki Türkiye 18 yükselen ekonomi içinde Gana ve Nijerya’dan sonra en yüksek faizi veren üçüncü ülke konumunda).

Ekonomi politikaları tutarlı olmalı

Diğer yandan ekonomi politikaları birbirinden farklı olsalar da aralarında asgari bir tutarlılığın olması gerekiyor. Şöyle ki enflasyonun kabaca iki nedeni var.

Örneğin arz –maliyetler yönünden yüksek döviz kuru başta ithalata dayalı, yani dolar ya da avro ile satın alınan petrol ve diğer hammadde ve ara malı ve, sermaye malı gibi temel girdilerin maliyetlerini artırarak üretim maliyetlerini yükseltiyor. Bu da kaçınılmaz olarak emtia fiyatlarının artmasıyla sonuçlanıyor.

Talep yönünden enflasyona neden olan temel faktör para-kredideki aşırı bollaşma. Darbe girişiminden bu yana geçen 11 ay içinde Kredi Garanti Fonu’nun devlet garantili kullandıracağı kredi miktarı 250 milyar liraya çıkartıldı.

Bu Fon’dan şu ana kadar kullandırtılan kredi tutarı ise 170 milyar liraya dayanmış durumda . Bu krediler hali hazırda toplamda sayıları 300 bini bulan işletmelere dağıtılmış. Ancak yeterince şeffaflık olmadığı için bu kredilerin nerelerde kullanıldığını izleyebilmek mümkün değil.

Ama kesin olan bir şey, darbe girişiminden bu yana ticari bankalar aracılığıyla kullandırılan kredi hacminin yüzde 22 oranında artmış olması.

Piyasanın ‘görünmez el’inden devletin ‘görünür eli’ne !

Yani OHAL altında ne Merkez Bankası bağımsızlığı, ne de Hazine sorumluluğu kaile alınmıyor. Firmalar adeta bu bol kredilere boğulmuş durumda. Bu durum da aslında bu yılın ilk çeyreğindeki yüzde 5’lik büyümenin yüzde 78’ini oluşturan tüketim harcamalarının asıl kaynağının böyle bir kredi bolluğu, finansallaşma ya da borç artışı (ne derseniz deyin) olduğunu, aksine sağlam, kalıcı bir büyüme olmadığını gösteriyor.

Bu durum şüphesiz biraz da siyasal konjonktürle ilgili. 2019 yılına kadar serbest piyasa mekanizmasına güvenmeyen siyasi irade işe el atmış gibi gözüküyor. Yani serbest piyasacıların piri A. Smith’in ‘görünmez el’ olarak tanımladığı piyasanın yerini devletin ‘görünür el’i almış durumda.

Yerli malı finansal kriz

Peki bu durum bir başka yazımızda bankalara sınırsız menkul kıymetleştirme izninin verilmesi olayında vurguladığımız gibi, finansal balonların şişmesine, bunlar da patladığında yerli malı bir finansal krizle karşı karşıya kalmamızla sonuçlanmaz mı?

Sorunun cevabını aşırı kredinin kriz yaratmadaki rolünü ilk olarak Kapital’in 3. Cildinde ele alan Marks’tan verelim:

“Yeniden üretim sürecinin bütünüyle kredi ile enterkonnekte olduğu kapitalizmde, krediler aniden geri çekildiğinde, yani sadece nakit ödemeler kabul gördüğünde, krizin patlaması kaçınılmaz olur. Dolayısıyla da kökü üretime ve kâr oranlarına, düşen kârlılığa kadar giden krizin ilk ortaya çıkışı hep para ve kredi alanında olur”.

Bir başka anlatımla, kapitalist ekonomilerde kredi, yatırım ve büyümeyi garantilemek için gerekli. Ancak krediler bir kez devreye girdiğinde bunların arz ve talebi birbirinden uzaklaştırmasını önleyebilecek bir mekanizma mevcut değil.

Böylece aşırı kredinin yol açtığı bir kriz orta çıkıyor. Bu kredilerin milli gelir içindeki payı belli bir düzeye yükseldiğinde kredi balonlarının patlaması ve finansal bir krizin çıkması kaçınılmaz hale geliyor. Yani kredi hacmi bu düzeye erişen ekonomilerde krizin patlaması artık sadece an meselesi oluyor.

Yaman çelişki

Bir çelişik durum ile karşı karşıyayız: Et ve gıda fiyatlarını, dolayısıyla da enflasyonu düşürebilmek için gümrük vergilerini indirip, ithalatı kolaylaştırıyoruz.

Diğer yandan uyguladığımız kredi politikası ve bütçe açığı politikası ile enflasyonu körüklüyoruz, faizleri yükseltiyoruz (böylece yüksek faize olan karşıtlığımız sadece söylemde kalıyor).

Meseleyi burjuva iktisat teorisine dayalı tezlerle açıklamak giderek zorlaşıyor. Kesin olan sonuçlardan biri gümrük vergisi indirimlerinin, büyük karkas et, hayvan ve gıda ithalatçılarına yararken, yerli üreticiyi, hayvancılığı ve tarımı iyice bitireceği, vergi gelirlerini düşürerek, bütçe açığını artıracağı, bunun da kamu borçlanmasını artıracağı. Aynı zamanda sıcak parayı çekmek için elzem hale gelen yüksek faizlerin küçük üreticiyi bitirip, şirket iflaslarına neden olurken, bankaları, finans kapitali daha da güçlendireceği.

Bir diğer çıkarım ise giderek yönetilmesi zorlaştığı anlaşılan siyaset kurumları ve onların yönetilemeyen siyasetinin ekonomiyi de giderek yönetilemez bir duruma soktuğu.